Pierwsza pomoc u psa – co warto wiedzieć?

Pierwsza pomoc – wskazówki, które mogą uratować życie Twojemu psu

Psy to ciekawskie stworzenia, czasami nie zdające sobie sprawy z czyhających na nie niebezpieczeństw. Gryzą i jedzą rzeczy, których nie powinny, pakują się w niebezpieczne sytuacje w pogoni za spadającym liściem, eksplorują miejsca, które wcale nie są bezpieczne. Kochamy tę ich ciekawość, ale może ona prowadzić do nagłych wypadków zarówno w domu, jak i na spacerze. Dlatego przygotowaliśmy dla was serię artykułów, abyście w pełni przygotowani mogli ze spokojem i pewnością pomóc waszym czworonożnym przyjaciołom.

Ocena podstawowych parametrów życiowych

Prawidłowa temperatura ciała psa powinna wynosić pomiędzy 37,5 a 39 stopni. U szczeniaków jest zazwyczaj o 0.5 stopnia wyższa. Temperatura może się zmieniać w zależności od wielkości – mniejsze rasy mają niższą temperaturę ciała od psów dużych ras. Pora dnia również ma znaczenie – najniższa temperatura występuje około 2:00 – 3:00 w nocy, a maksimum osiąga w godzinach 17:00 – 19:00.

Błony śluzowe nosa, jamy ustnej oraz spojówki u psa powinny być lekko różowe, w innych przypadkach, gdy kolor jest:

• żółty może to oznaczać problemy z wątrobą, żółtaczkę lub babesziozę
• czerwony oznacza to miejscowy stan zapalny
• blady świadczy to o krwotoku wewnętrznym lub wstrząsie
• brązowy wskazuje na posocznicę
• siny będzie świadczył o niedotlenieniu – może być konieczne sztuczne oddychanie

Liczba uderzeń serca u psów powinna wynosić 60 – 120 uderzeń na minutę, w zależności od wielkości i wieku psa. W przypadku szczeniaków oraz małych psów ta liczba może być wyższa. Aby znaleźć dokładne umiejscowienie serca w klatce piersiowej należy przybliżyć lewy łokieć psa do lewej strony klatki piersiowej. Ze względu na zbyt niską lub zbyt wysoką liczbę uderzeń serca wyróżniamy:

• tachykardię, która może być spowodowana stresem, bólem, chorobami przebiegającymi z gorączką, niedotlenieniem, niedokrwistością, niedoczynnością tarczycy, niewydolnością serca
• bradykardię, która może być spowodowana zaburzeniem elektrolitowym, niedoczynnością tarczycy lub kory nadnerczy, przedawkowaniem leków uspokajających

Liczba oddechów u psów wynosi 10 – 40 na minutę. Najłatwiej przeprowadzić to badanie stojąc nad psem i obserwując jego boki – ruchy klatki piersiowej. Zianie może utrudnić pomiar.

Ocena stanu świadomości, czyli reakcji na bodźce ze środowiska, jak pies reaguje, czy zachowuje czujność, eksploruje środowisko. Apatia jest często pierwszym objawem chorób.

Udar cieplny

Psy mają ograniczoną powierzchnię gruczołów potowych do opuszków łap, a chłodzą się głównie poprzez zianie (parowanie śliny działa chłodząco). Dodatkowo sierść stanowi nie tylko zabezpieczenie przed zimnem, ale latem chroni przed nadmiernym promieniowaniem, dlatego pod żadnym pozorem nie należy psów golić w okresie letnim (tracą wtedy naturalną ochronę przed przegrzaniem).

Przyczyną udaru cieplnego mogą być: brak wentylacji i dostępu do wody, zbyt duży wysiłek fizyczny, lub wystawienie psa na pełne słońce, bez dostępu do cienia.

Głównymi objawami są:

• zianie
• przyspieszony, nieregularny oddech
• przyspieszenie akcji serca
• hipertermia – temperatura ciała dochodzi do 40,5 – 43 stopni
• blade, suche błony śluzowe
• wymioty
• słabe tętno
• drgawki
• utrata przytomności

Najbardziej narażone na przegrzanie są psy ras brachycefalicznych i psy, które mają tendencje do zapadania się krtani (buldogi, mopsy, pekińczyki).

Jak pomóc naszemu pupilowi, gdy już dojdzie do udaru cieplnego:

• kończyny i ogon polewamy zimną wodą lub stosujemy zimne okłady
• otwieramy pysk, wyciągamy język i mokrym ręcznikiem usuwamy zalegającą pianę w pysku, aby zapewnić swobodę oddychania
• podajemy wodę do picia

Kontynuujemy te czynności, aż temperatura ciała spadnie do 38 stopni.

Oparzenia

Dobrze jest znać podstawową klasyfikację oparzeń. Dzielimy je na:

• oparzenia I stopnia – doszło do uszkodzenia naskórka, pojawiły się obrzęki, zaczerwienienia i ból, a rany goją się zazwyczaj po kilku dniach
• oparzenia II stopnia – doszło do uszkodzenia naskórka oraz części skóry właściwej, pojawiły się pęcherze i większa bolesność
• oparzenia III stopnia – obejmują całą grubość skóry, pod ich wpływem skóra staje się matowa, uszkodzone zostały receptory czuciowe, dlatego na ból reagują jedynie obrzeża oparzenia, powstają blizny

Poparzoną powierzchnię skóry należy przez około 20-30 minut polewać zimną wodą i założyć opatrunek. Możemy do tego wykorzystać pianki z panthenolem, żele chłodzące, środki przeciwbólowe lub opatrunki hydrożelowe.

Jednym z częstych pytań zadawanych przez opiekunów jest sposób oceny rozgrzanego podłoża. Psia łapa odczuwa temperaturę w taki sam sposób jak nasza dłoń, więc wystarczy dotknąć powierzchni asfaltu, chodnika czy kostki aby ocenić czy naszemu pupilowi nic nie grozi.

Wychłodzenie

Może zagrażać naszym pupilom nie tylko przy dużych mrozach, ale także, gdy temperatura jest na poziomie 0 stopni C, ale towarzyszy temu wilgoć oraz silny wiatr. Najbardziej narażone są psy, które mają krótką sierść oraz nie posiadają podszerstka, dlatego warto wtedy ograniczyć długość spacerów.

Przy podejrzeniu odmrożenia należy przenieść psa do ciepłego pomieszczenia, osuszyć, podawać ciepły rosół, i powoli, stopniowo podnosić temperaturę ciała, w innym wypadku możemy nawet pogłębić hipotermię. Nie należy wykorzystywać termoforów czy mat grzewczych, natomiast ogon, łapy i uszy najlepiej zacząć ogrzewać w wodzie o temperaturze 25 stopni. Nie masujemy wtedy naszego pupila i pod żadnym pozorem nie przekłuwamy powstałych pęcherzy.

Zatrucie

Do zatrucia może dojść drogą kontaktową poprzez substancje drażniące, takie jak alkohol, środki chemiczne, czy środki myjące; drogą powietrzną – gazy i aerozole oraz drogą pokarmową, czyli zdecydowanie najczęstsza sytuacja, z którą spotykają się opiekunowie psiaków.

Objawy zatrucia dotyczące przewodu pokarmowego, wątroby i nerek:

• apatia
• niechęć do jedzenia
• wymioty, może występować krew
• biegunka, może występować krew
• ból brzucha
• drgawki
• sztywne mięśnie
• przyspieszony oddech, akcja serca
• częstsze oddawanie moczu, potem bezmocz, krew w moczu
• senność, śpiączka

Co robić, gdy nasz pupil się zatruje:

• wywołanie wymiotów* – podajemy doustnie 3% roztwór wody utlenionej w następujących dawkach:
  • 1-2 łyżeczki – mały pies
  • 2-3 łyżeczki – średni pies
  • 4-8 łyżeczek (4 łyżki stołowe) – duży pies
  • po każdej dawce czekamy 30 sekund na efekt
  • podajemy w 2-3 seriach

* wymiotów nie należy jednak wywoływać, gdy pies jest nieprzytomny – może dojść do zachłyśnięcia i niedrożności dróg oddechowych oraz gdy zatrucie dotyczy nafty, naftaleny

• podawanie węgla leczniczego
  • przy spożyciu: środków na gryzonie, czekolady, kawy, rodzynek, nieświeżego jedzenia
  • nie musimy się obawiać o ilość, nie przedawkujemy go
  • ostrożność należy zachować tylko jeżeli pies dostaje też jakieś inne leki
• podawanie środków przeczyszczających – na przyspieszenie perystaltyki
  • aby jak najmniejsza ilość trucizny została wchłonięta
  • można wykorzystać olej roślinny lub ciekłą parafinę (30-50 ml)
• podawanie środków osłonowych

Ukąszenia owadów

Mogą to być ukąszenia pszczół, os, trzmieli czy szerszeni, a stopień zagrożenia zależy od miejsca użądlenia. Najczęściej występują w okolicach pyska lub łap. Zwykłymi objawami będą tutaj pisk, świąd oraz obrzęk. Jednak poniższe objawy będą już świadczyły o reakcji alergicznej:

• duszność – charczenie, świst krtaniowy świadczący o zwężeniu oskrzeli
• bóle brzucha, wymioty
• świąd, obrzęk i rumień skóry
• spadek ciśnienia tętniczego, wzrost tętna i utrata przytomności
• bladość błon śluzowych
• w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny, najwcześniej pół godziny po ukąszeniu

Pierwszą rzeczą jaką należy zrobić w przypadku ukąszenia owadów to natychmiast usunąć żądło pęsetą. Nigdy nie robimy tego palcami, bo możemy dodatkowo wtłoczyć jad w skórę. Następnie miejsce ukąszenia przemywamy wodą z mydłem i przykładamy okład chłodzący. Możemy również podać leki przeciwbólowe, czy przeciwzapalne.

Objawami wstrząsu anafilaktycznego może być powiększająca się opuchlizna w miejscu ukąszenia oraz trudności w oddychaniu. Jest to stan zagrożenia życia naszego pupila i należy natychmiast udać się do weterynarza.

Ukąszenie kleszcza

Kleszcza należy jak najszybciej usunąć, ponieważ im dłuższa ekspozycja, tym większe ryzyko transmisji chorób. Jak zrobić to prawidłowo?

• załóż rękawiczki
• złap kleszcza pęsetą, kleszczołapkami lub dwoma palcami w okolicach otworu gębowego
• wykonując ruch obrotowy jednostajnie wyciągnij kleszcza
• zassij strzykawką miejsce ukąszenia
• przemyj skórę w tym miejscu wodą z mydłem
• odkaź środkiem dezynfekującym

Skręt żołądka

Jest bezpośrednim zagrożeniem życia naszego pupila. Predysponowane są do tego rasy psów o specyficznej budowie, które mają tzw. głęboką/beczkowatą klatkę piersiową (dog niemiecki, dog argentyński, wyżeł, doberman, owczarek niemiecki, chart czy rhodesian ridgeback). Czynnikami sprzyjającymi są:

• czynniki genetyczne
• łapczywe jedzenie i połykanie powietrza
• intensywny ruch po jedzeniu
• duży posiłek, popity dużą ilością wody po długim niejedzeniu
• jedzenie tylko raz dziennie

Objawy skrętu żołądka to:

• niepokój
• ślinotok
• nieudane próby wymiotów
• spłycony oddech, hiperwentylacja
• trudności w oddychaniu
• silny ból brzucha
• śpiączka

Jak dochodzi do wystąpienia skrętu żołądka:

• na skutek gromadzenia się w żołądku powietrza oraz płynu lub fermentacji karmy
• dochodzi do rozszerzenia żołądka
• rozpoczyna się skręt – patrząc od tyłu rozszerzony żołądek ulega przekręceniu zgodnie z ruchem wskazówek zegara
• dochodzi do dalszego skręcenia – w większości przypadków skręt ustaje po obrocie o 180 stopni
• w drastycznych przypadkach może dojść do skrętu śledziony, jak i martwicy żołądka

Czas jest bardzo istotny i psa należy jak najszybciej zawieźć do przychodni weterynarynaryjnej.

Rany

Dzielimy je następująco:

• Otarcie naskórka – niegroźna rana, tworzy się strup, nie powoduje blizny, jednak nadmierne wylizywanie może spowodować zakażenie i pogłębianie rany.
• Rana cięta – w wyniku uszkodzenia ostrym narzędziem, wywołuje mniejszy ból, ale silne krwawienie, występuje realne ryzyko krwotoku (!). Ranę trzeba zabezpieczyć opaską uciskową (rozwiązanie tymczasowe) i udać się do gabinetu weterynaryjnego na zszycie.
• Rana kąsana – prawie zawsze dochodzi do zakażenia, bo mamy do czynienia z bakteriami z jamy ustnej innego zwierzęcia. Występuje też realne ryzyko przenoszenia chorób zakaźnych, np. wścieklizny.
• Rana tłuczona – może dojść do uszkodzenia tkanek pod skórą, do martwicy i do zakażenia.
• Rana kłuta – najczęściej tutaj dochodzi do ukłucia źdźbłami traw, często rozwijają się bakterie beztlenowe, takie rany bardzo szybko się zasklepiają, jednak po kilku tygodniach może dojść do rozwinięcia się ropnia.
• Rana szarpana – ma cechy ran ciętych i tłuczonych.

Z każdą raną należy udać się do weterynarza, aby czworonogowi udzielono odpowiedniej, specjalistycznej pomocy. Podpowiadamy jednak w jaki sposób możecie opatrzyć ranę do czasu przewiezienia pupila do przychodni:

• dokładnie oczyścić pod bieżącą wodą
• zdezynfekować np. octeniseptem (spirytus oraz woda utleniona są niewskazane)
• zatrzymujemy krwawienie uciskając ranę opatrunkiem
• wycinamy sierść w okolicach rany
• zakładamy jałowy opatrunek (gazowy, antybakteryjny, lub spongostan w przypadku krwawienia)
• owijamy opaską dzianinową podtrzymującą, aby opatrunek się nie zsunął
• zawijamy opatrunek bandażem samoprzylepnym, który dodatkowo zabezpieczy przed czynnikami środowiska zewnętrznego (przy spacerach)
• trzeba pamiętać żeby w przestrzenie między poduszkami włożyć kawałek waty, lub pociętej gazy, dzięki temu nie dojdzie do otarć

Gdy mamy do czynienia z krwawiącą kończyną należy niezwłocznie zawieźć psa do weterynarza. Jedyne co możemy dodatkowo zrobić to podnieść tę kończynę powyżej serca, aby zmniejszyć krwawienie oraz zastosować tymczasowy opatrunek zanim dotrzemy z psem do przychodni. Taki opatrunek może nam posłużyć maksymalnie 20 minut – na krwawiące miejsce najpierw przykładamy sterylną gazę, następnie bandaż kilkukrotnie zawijamy w miejscu krwawienia.

Możemy mieć również do czynienia z krwotokiem wewnętrznym, np. w wyniku wypadku samochodowego. Błony śluzowe będą wtedy zmieniały kolor na blady i dojdzie do powiększenia obrysu brzucha. Taka sytuacja wymaga natychmiastowego przewiezienia psa do weterynarza.

Dodatkowo podpowiadamy jakie środki dezynfekującę są bezpieczne dla waszych pupili:

• do mycia zwykła woda z mydłem lub manusan
• środki jodowe (betadine)
• octenisept
• nadmanganian potasu – w postaci proszku, lub drobinek czy opiłków, sporządzamy lekko różowy/fioletowy roztwór – jest bardzo wydajny – 3-4 opiłki na pół szklanki wody

Wiemy jak trudne i stresujące są sytuacje zagrożenia zdrowia lub życia pupili dla nich samych oraz dla właścicieli. Mamy nadzieję, że ten krótki poradnik okaże się pomocny. Pamiętajcie jednak, że bez względu na wypadki, panika będzie najgorszym doradcą. Czas często gra kluczową rolę kiedy nasz pies potrzebuje pomocy, a chłodna ocena sytuacji i przemyślane działanie mogą uratować mu życie. Numer telefonu przychodni weterynaryjnej warto mieć wpisany w telefonie i niezwłocznie poinformować o zaistniałej sytuacji jeszcze zanim pojawicie się w przychodni. Wykwalifikowany personel z pewnością udzieli wam instrukcji i będzie gotowy na przybycie potrzebującego pomocy psa. Pamiętajcie także, że w każdym większym mieście w nocy dyżuruje weterynarz – warto zawczasu wiedzieć do kogo udać się kiedy nasz pies poczuje się źle w nocy. Polecamy również przygotować psią apteczkę, tak na wszelki wypadek.