Są różne grupy sygnałów: stresu, grożące, dodają sobie otuchy, zażegnające konflikt, szczęścią, uspokajające. Czytając mowę ciała psa należy przyglądać się wszystkim elementom, które wchodzą w daną sytuację.
- uszy
- zmrużenie oczu
- czy widać białkówkę czy nie
- pysk – czy widać same zęby, czy może zęby i dziąsła
- ustawienie głowy – bokiem, przodem, spuszczona czy podniesiona
- naprężenie ciała – wymaga wprawy, żeby zobaczyć napięcie mięśni psa
- ogon – ustawienie względem kręgosłupa:
- merdając bardziej w prawo – psy pokazują zadowolenie, lub kiedy zauważają psy, z którymi chcą się bawić
- merdając bardziej w lewo – kiedy mają przed sobą kogoś od kogo chcą się oddalić (psa, czy osoby)
- kręgosłup – wyznacza emocje – im ogon jest wyżej tym te emocje są silniejsze na plus; im niżej mam ogon tym bardziej się boję, ale też mogę wtedy zareagować agresją i się bronić. Ogon i głowa muszą mówić to samo, jeżeli ogon i głowa mówią co innego, to zapewne mamy do czynienia z konfliktem popędów, ale o tym w dalszej części artykułu.
Sygnały uspokajające zostały wypracowane przez psy, aby pokazywać ludziom, zwierzętom, innym obiektom, swoje emocje związane z pojawieniem czegoś w ich najbliższym otoczeniu. Te sygnały mają swoje stopnie natężenia, np. warczenie – jest bardzo silnym sygnałem, ale ostrzegawczy – pies mówi nam, że jest mu tak źle w danej sytuacji i nie umie sobie w niej poradzić, że jak dalej będziemy go zmuszać do czegoś to może ugryźć. Jest to zachowanie obronne, a nie agresywne. Jednak zanim pies sięgnie po warczenie daje nam wiele innych sygnałów, których możemy nie dostrzegać (oblizanie się z góry na dół, marszczenie nosa). Gdy te delikatnie sygnały są ignorowane pies uczy się, że nie ma sensu ich pokazywać, bo na nie nie reagujemy i od razu przechodzi do tych silniejszych, właśnie jak warczenie.
Warto wiedzieć, że psy, które uczone są awersyjnymi metodami – szkoleniem siłowym – nie pokazują delikatnych sygnałów, od razu sięgają po bardzo mocne.
Poniżej przykładowe postawy, które każdy opiekun powinien rozpoznawać.
Postawa neutralna (wyjściowa)
- Rozluźnienie szczęki, swobodnie opuszczony ogon, luźne powieki.
- Pies jest spokojny, zrelaksowany.
Postawa imponująca
- Następuje po zauważeniu czegoś, zainteresowaniu się czymś.
- Wyprostowany ogon, postawione sztywno uszy, lekko nastroszona sierść.
- Głowa bliżej łopatek mówi “ja jestem ważny”.
- Wtedy zazwyczaj drugi pies daje pozycje poddańczą, ale jest to samowolne i delikatne. Niestety opiekunowie mają tendencję do ściągania psa, czym zmuszają go do bycia w takiej pozycji. Jeżeli dwa psy przyjmują taką pozycję to może się to przerodzić w konflikt.
Zaproszenie do zabawy
- Charakterystyczny radosny uskok w celu zachęcenia do zabawy, do towarzystwa, w celu powitania się.
- Może też występować w roli flirtru, załagodzenia sytuacja (jedna z metod przetrwania).
- Grzbiet wygięty, głowa nisko, ale powyżej kręgosłupa, tył w górze, ogon wysoko machający, rozluźniona, otwarta szczęka
- Nie należy mylić tego, z sytuacją, gdy pies wysyła podobnie wyglądające sygnały w celu odsunięcia, odstraszenia drugiego psa. Wtedy możemy zaobserwować podobną postawę ciała, ale będą to mocne uderzenia przednimi łapami o powierzchnię przy napiętym ciele.
Postawa grożąca o dużej intensywności
- Ogon całkowicie sztywny, piloerekcja na karku, lub na całej długości kręgosłupa.
- Bardzo mocno pomarszczony pysk, odsłonięte zęby i dziąsła.
- Uszy podane do tyłu, lub radary nastawione na obiekt i zazwyczaj oznacza to, że pies jest gotowy do ataku.
- Łapy tylne nisko gotowe do skoku.
Postawa grożąca o średniej intensywności
- Głowa jest do przodu – to tak jakbyśmy my wyciągali rękę w geście “stop nie podchodź bliżej”, tej pozycji często towarzyszy warczenie.
Postawa grożąca o małej intensywności
- Ogon mówi “to jest dla mnie duży dyskomfort”, głowa to takie typowe patrzenie spod byka.
- Pies marszczy brwi, ma zamknięty pysk, uszy już się kładą.
Postawa agresywna – w formie ofensywnej
- Pies dąży do kontaktu z bodźcem, chce go zdystansować (np. obrona zasobów).
- Nakierowana sylwetka do przodu, ogon sztywny do góry, uszy skierowane do przodu, szczerzenie się, żuchwa jest zaciśnięta.
Postawa agresywna – w formie defensywnej
- Jest skutkiem strachu.
- Pies szczerzy zęby i wygląda groźnie – mimo że sam czuje się zagrożony.
- Bardzo silne podkulanie ogona i przygarbiona postawa.
- Silnie unika kontaktu wzrokowego.
Postawa T
- Postawa dominująca – nie należy ją łączyć z agresją.
- Kiedy relacja nie jest dobra, a grupa nie jest zgrana może się wytworzyć hierarchia liniowa.
- Pies, który kładzie głowę przejmuje inicjatywę.
Pozycja poddańcza
- Ogon chowa genitalia, pies pokazuje brzuch, przednie łapy na ziemi gotowe do wstania.
- Jak pies daje taki sygnał to drugi pies powinien odpuścić.
- Jeżeli mamy/znamy psa, który tak się zachowuje, np. po adopcji, gdy do niego podchodzimy musimy go zostawić.
- Ten pies mówi “błagam cię oddal się ode mnie” – jeżeli tego nie wyłapiemy to robimy psu bardzo dużą krzywdę.
Postawa uległa
- Pies czuje dyskomfort w danej sytuacji, nie chce być w tej sytuacji i próbuje ją złagodzić.
- Pokazuje sygnały uspokajające i sygnały stresu – podnoszenie łapy, układanie uszy, podkulanie ogona, odwracanie głowy, sztywna sylwetka.
Pozycja lękliwa
- Głowa jest wysoko, nad kręgosłupem.
- Tył nam pokazuje “boję się, to jest dla mnie straszna sytuacja, nie wiem co z niej wynika”.
- Jeżeli nasz pies to robi, to nie dotykamy psa, ale stajemy razem z nim i dajemy mu do zrozumienia że ma swoją szajkę, że jesteśmy z nim w jednej linii.
Pozycja hitowa
- Tak się witają psy, które są niepewne swojego człowieka, czyli nigdy nie wiedzą co się wydarzy lub z którymi bawiono się w ostry sposób – tarmoszenie za uszy, unieruchomienie głowy, łopatek.
- Ten pies się boi, bo nigdy nie wie czego się może spodziewać,
- Jeżeli coś takiego widzimy to nie możemy wzmacniać takiej postawy, nie dotykamy takiego psa.
Możemy zaobserwować także miks zachowań w jednej sytuacji – konflikt popędów. Należy to wszystko odnosić do konkretnej sytuacji i analizować jako całość.
Przykłady konfliktów popędów:
- Zachowania ambiwalentne – sprzeczne ze sobą
- strach i ciekawość → konflikt popędów → boi, ale jest ciekawy → podchodzi i ucieka
- strach i agresja → konflikt popędów → szczekanie, warczenie i uciekanie
- Zachowania przeniesione
- strach i agresja → konflikt popędów → przeniesienie agresji na słabszego osobnika → np. York mija się z duży psem, chce mu powiedzieć “ej odejdź” → nastąpi przeniesienie tej agresji z tego dużego psa np. na nogi właściciela, zupełnie gdzie indziej, albo jak idziemy z dwoma Yorkami, to one mogą zacząć się gryźć między sobą, może to się też objawiać autoagresją
- Zachowania przerzutowe
- strach i ciekawość → konflikt popędów → zachowania higieniczne